Đình, chùa Hiến là một trong những di tích tiêu biểu thuộc di tích quốc gia đặc biệt Khu di tích Phố Hiến, tọa lạc tại Phố Hiến hạ thuộc trung tâm Phố Hiến xưa, nay là đường Phố Hiến, phường Hồng Châu, thành phố Hưng Yên.
Chùa Hiến có tên chữ là Thiên Ứng tự. Tương truyền, chùa Hiến được khởi dựng vào cuối thời Lý, đầu thời Trần. Trải qua nhiều lần tu sửa, ngôi chùa vẫn giữ được những nét kiến trúc nghệ thuật thời Lê đan xen Nguyễn. Chùa có kiến trúc tổng thể theo kiểu “Nội Công ngoại Quốc” gồm các hạng mục: Tiền đường, Thiêu hương, Tam bảo, hai dãy hành lang, nhà Tổ, nhà Mẫu.
Tòa Tam bảo là nơi thờ chính và bài trí nhiều tượng thờ có giá trị nghệ thuật cao có niên đại thế kỷ XIX. Tiêu biểu là tượng Quan Âm Nam Hải được tạo tác ở tư thế ngồi thiền với tám đôi tay kết ấn được bố trí hài hòa, đăng đối, đầu đội mũ chạm hoa cúc, sen, phù dung. Phía trước là bốn vị Bồ tát với khuôn mặt đầy đặn, trang nghiêm. Việc bài trí này thể hiện tâm lý sùng bái vị thần có nhiều phép cứu giúp chúng sinh trên sông, biển và cũng là điểm khác biệt về tâm linh thờ Phật của chùa Hiến với những ngôi chùa nằm trong hệ thống di tích trên địa bàn tỉnh.
Trước sân chùa có 2 tấm bia đá, niên hiệu Vĩnh Tộ thứ 7 (1625) và Vĩnh Thịnh thứ 5 (1709), ghi việc hưng công tu sửa chùa, lưu giữ nhiều tư liệu lịch sử nói lên quá trình tụ cư, phát triển của thương cảng Phố Hiến xưa. Đây là nguồn tư liệu vô cùng quý giá, một trong những cơ sở để các nhà khoa học nghiên cứu, đánh giá và khẳng định sự phát triển của Phố Hiến xưa.
Chùa Hiến có cây nhãn tổ hơn 300 năm tuổi, đã được Hội làm vườn Việt Nam công nhận kỷ lục Guinness ngôi chùa có cây nhãn tổ đầu tiên ở Việt Nam. Đây là giống nhãn đường phèn, mã lụa, quả to, cùi dày, hương vị thơm ngon đặc sắc. Xưa đến mùa nhãn chín, thường được hái để dâng cúng Phật, thành hoàng và để quan lại địa phương tiến vua. Đây là một trong những sản vật quý báu mà thiên nhiên đã ban tặng cho vùng đất Phố Hiến - Hưng Yên. Nhà bác học Lê Quý Đôn từng thưởng thức và miêu tả: “Mỗi lần bỏ vào miệng thì tận trong răng lưỡi đã nảy ra vị thơm tựa như nước thánh trời cho”.
Bên cạnh là đình Hiến còn gọi là đình Hoa Dương, nơi thờ vị thành hoàng làng Mậu Dương - quan thái giám họ Du đời nhà Tống Trung Quốc. Ông có công trong việc khởi sự việc phụng thờ Dương Quý Phi ( hiện thờ ở đền Mẫu), ông còn hướng dẫn nhân dân trong làng làm nghề buôn bán, canh nông, trồng dâu nuôi tằm…. Sau khi mất ông được tôn làm thành hoàng làng và nhân dân thờ phụng. Phía sau đình có ngôi mộ của ông với kiến trúc chồng diêm hai tầng tám mái.
Ngôi đình được xây dựng vào cuối thế kỷ XIII, trùng tu thời Hậu Lê, mang đậm phong cách kiến trúc, nghệ thuật thời Hậu Lê, có kiến trúc chữ Đinh, gồm 5 gian Tiền tế và 3 gian Hậu cung. Các mảng chạm khắc tập trung chủ yếu ở tòa Tiền tế với các đề tài tứ linh, tứ quý, cá chép hóa rồng,... mang đậm dấu ấn kiến trúc thời Lê đan xen Nguyễn.
Hàng năm, đình Hiến tổ chức lễ hội ngày mồng 10 tháng 3 âm lịch để tưởng nhớ tới công lao của thành hoàng, thu hút đông đảo nhân dân và khách phương về dự.
TTDLHY
