Du khách có dịp trở về thôn Liêu Xá, xã Liêu Xá huyện Yên Mỹ là nơi xuất thân của nhiều nhà khoa bảng và danh nhân mà tên tuổi và những đóng góp của họ cho dân tộc đã được lịch sử ghi nhận. Nơi đây còn lưu giữ một quần thể di tích rất phong phú và đa dạng. Tiêu biểu là quần thể di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, bao gồm các di tích: Nhà tưởng niệm Lê Hữu Trác, nhà thờ Đại tôn họ Lê Hữu, Tiến sĩ môn, nhà thờ Hoàng giáp Lê Hữu Danh, từ vũ Quận công Lê Hữu Kiều, khu mộ Tổ họ Lê Hữu, miểu bà Tổ Cô…

Nhà tưởng niệm Lê Hữu Trác – sáng ngời như Sao Khuê

      Nhắc đến thầy thuốc là không thể không nhớ đến một con người mà tên tuổi như sao Khuê với ánh sáng trường tồn theo chiều dài lịch sử. Ánh sáng ấy là kết tinh của tấm lòng thương dân bao la với tài năng siêu việt thành tấm gương sáng để lớp lớp thầy thuốc Việt noi theo từ thế hệ này sang thế hệ khác với tất cả niềm tự hào. Ông là Danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác.

Hoạt động tế lễ trong lễ hội Hải Thượng Lãn Ông – Lê Hữu Trác (ảnh báo HY)

Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1720-1791), người làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, xứ Hải Dương (nay là thôn Liêu Xá, xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên). Ông tự đặt cho mình là Hải Thượng Lãn Ông, và không màng danh lợi, vinh hoa phú quý. Ông trở thành một thầy thuốc, một danh y nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam. Cuộc đời Hải Thượng Lãn Ông là một dẫn chứng hùng hồn về y đức mà không cần cao giọng giảng giải, thuyết lý nhiều. Ông là người đặt nền móng xây dựng y thuật, một ngôi sao sáng trong làng Y học cổ truyền Việt Nam, người đã để lại cho hậu thế một kho tàng kinh nghiệm về YHCT, không những về y lý mà cả thực tiễn hành nghề. Suốt 40 năm trong nghề y, ông đã đem hết tâm tư của mình vào việc chữa bệnh phục vụ nhân dân, nêu cao đạo đức nhân thuật, tận tụy, cần cù nghiên cứu, biên soạn, giảng dạy và đúc kết kinh nghiệm, xây dựng truyền thống y học nước nhà. Người còn là một nhà bác học tài năng, một nhà thơ lỗi lạc của thế kỷ 18, một nhà văn hóa với tư tưởng nhân văn lớn. Trong suốt cuộc đời làm thuốc của mình, ông đã để lại cho đời một bộ sách đồ sộ quý giá là bộ “Hải thượng Lãn ông Y tông tâm lĩnh” gồm 28 tập, 66 quyển.
Năm 1791, ông qua đời tại Nghệ Tĩnh, “ngôi sao sáng trên bầu trời y học” khuất bóng nhưng gương sáng của ông còn mãi giữa trời.
Sau khi mất, con cháu dòng họ cùng dân làng đã xây dựng nhà tưởng niệm Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác. Ban đầu quy mô khá nhỏ, đến năm 1992, Bộ Văn hóa Thông tin cùng với Bộ Y tế đã cấp kinh phí đầu tư trùng tu mở rộng thành Nhà tưởng niệm. Du khách tới thăm sẽ thấy đây không chỉ là nơi thờ tự mà còn là nơi trưng bày giới thiệu về thân thế sự nghiệp cũng như nhiều tác phẩm y thuật tiêu biểu của ông.
Với diện tích 200m2 trưng bày trong khuôn viên rộng 1000m2, có nhiều di tích phụ cận xung quanh tạo nên một quần thể di tích rộng lớn. Gian giữa nhà tưởng niệm đặt khám thờ cùng các câu đối ca ngợi ông.
Năm 2006, khu lưu niệm được trùng tu, tôn tạo, trong đó hạng mục nhà lưu niệm được dựng lại thành khu đền thờ chính.
Năm 1990, khu di tích lưu niệm Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông được Bộ Văn hoá Thông tin xếp hạng cấp Quốc gia.  Hàng năm cứ vào rằm tháng giêng, nhân dân cùng những người hành nghề Đông y và các thầy thuốc lại tề tựu về đây để tưởng nhớ và tôn vinh y đức lớn lao của Lê Hữu Trác.
Nơi đây đã trở thành điểm đến tâm linh của nhiều du khách thập phương đã đến du xuân đầu năm và thắp hương nguyện cầu cho một năm mới sức khoẻ dồi dào, may mắn, thành công trong cuộc sống. Điều làm nên sức hấp dẫn không chỉ bởi cảnh quan mà đây còn là nơi để hậu thế nhìn lại cùng học tập về đạo đức cũng như y thuật của bậc đại danh y.

Nhà thờ Đại tôn Lê Hữu

     Nhà thờ Đại tôn họ Lê Hữu được xây dựng thời Hậu Lê và được trùng tu lại nhiều lần vào thời Nguyễn. Nhà thờ được xây dựng kiểu chữ đinh, gồm 5 gian tiền tế và 3 gian hậu cung. Phần lớn các cấu kiện kiến trúc gỗ của nhà thờ đã được thay thế, sửa chữa. Tại đây còn lưu giữ khá nhiều hiện vật quý như bia ký, đại tự, câu đối cổ… với nội dung ca ngợi dòng họ Lê Hữu có nhiều người hiển đạt.
Nhà thờ Đại tôn họ Lê Hữu là nơi thờ tự những vị làm rạng danh dòng họ, cũng là nơi để hàng năm con cháu xa gần về tưởng nhớ tới công lao của tổ tông dòng họ.

Tiến sỹ môn

   Xưa kia, nơi đây là nhà thờ cụ Lê Hữu Mưu, cụ thân sinh ra đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác. Khi cụ mất con cháu đã lập nhà thờ tại đây.
Nhà tiến sỹ môn ngày nay được xây dựng theo kiểu chữ nhị, gồm 3 gian bái đường và 3 gian hậu cung. Các cấu kiện kiến trúc phần lớn mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn. Tại hậu cung đặt 3 ngai thờ Lê Hữu Mưu, Lê Hữu Kiển, Lê Hữu Dụ. Tại đây còn lưu giữ được nhiều di vật, cổ vật quý như hệ thống bia ký cùng nhiều câu đối đại tự, một số đạo sắc phong thời Nguyễn.

Nhà thờ Hoàng Giáp Lê Hữu Danh – ông nội Lê Hữu Trác

Ông là người khai khoa của dòng họ, năm 1670 thi đỗ Hoàng Giáp, được phong Bá tước. Ông là người rộng rãi nhân từ, không cạnh tranh với ai, được khen là phật sống. Có 10 người con trong đó 3 ông đỗ tiến sỹ: Lê Hữu Hỷ, Lê Hữu Mưu, Lê Hữu Kiều.
Năm 1726, con trai là Lê Hữu Mưu đã xây dựng Từ Vũ để thờ. Tại đây còn lưu giữ một tấm bia đá dựng năm 1755.
Bên cạnh đó, tại khu di tích còn có Miếu thờ Lê Hữu Hỷ( bác ruột Lê Hữu Trác); Từ Vũ Quận Công Lê Hữu Kiều; Khu mộ tổ họ Lê Hữu…
Quần thể di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác là nơi tham quan hấp dẫn, nơi sinh hoạt văn hoá tâm linh, nơi giáo dục truyền thống “ Uống nước nhớ nguồn” tốt đẹp của dân tộc.

TTTTXTDLHY