Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh sinh ngày 02/02/1908 tại làng Diêm Điền, tổng Hồ Đội, huyện Thụy Anh, tỉnh Thái Bình cũ (nay là xã Thái Thụy, tỉnh Hưng Yên) - mảnh đất giàu truyền thống yêu nước cách mạng. Thân phụ là cụ Nguyễn Đức Tiết, đỗ cử nhân nhưng không ra làm quan mà ở nhà dạy học và tham gia cuộc khởi nghĩa chống Pháp do Đề đốc Tạ Hiện lãnh đạo. Sinh ra và lớn lên trong một gia đình Nho học có truyền thống yêu nước, Nguyễn Đức Cảnh sớm cùng bạn học đã tham gia nhiều hoạt động cách mạng, đấu tranh đòi quyền lợi cho công nhân và là một trong những lãnh đạo tiên phong của phong trào công nhân Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XX.
Đồng chí là một trong 7 đảng viên đầu tiên của Đảng và cũng là một trong những người sáng lập ra Tổng Công hội đỏ Bắc kỳ - tiền thân của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. Ngày 09/4/1931, Nguyễn Đức Cảnh bị chính quyền thực dân Pháp bắt và bị giam giữ tại nhà tù Hỏa Lò (Hà Nội) chờ xét xử. Thời gian ở trong xà lim án chém của nhà tù, đồng chí đã dồn hết tâm trí viết cuốn “Công nhân vận động”, đây là bản tổng kết có giá trị trao lại cho Đảng. Ngày 30/7/1932, chính quyền thực dân Pháp đưa Nguyễn Đức Cảnh cùng với người đồng đội là Hồ Ngọc Lân xuống nhà lao Sông Lấp (Hải Phòng) và hai người bị xử chém tại đây vào sáng sớm ngày 31/7/1932.
Dù hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ, nhưng những đóng góp của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh cho phong trào cách mạng Việt Nam, đặc biệt trong phong trào công nhân đã để lại dấu ấn sâu sắc và là biểu tượng của lòng yêu nước, nguồn cảm hứng lớn cho các thế sau trong lịch sử đấu tranh cách mạng chống lại thực dân, đế quốc của đất nước.
Ghi nhận công lao đóng góp to lớn của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh cho sự nghiệp cách mạng, những người con quê hương đã xây dựng khu lưu niệm ngay tại chính mảnh đất của gia đình - nơi đồng chí sinh ra.
Khu lưu niệm gồm: 3 gian nhà gỗ diện tích 26 m2, cột gỗ, vì kèo gỗ, vách gỗ, nền xi măng, mái lợp ngói (ngôi nhà thờ tổ - vốn là trường dạy học của cụ Nguyễn Đức Tiết); 3 gian nhà ngang - nơi sinh đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, tường chình đất, vì kèo tre, nền đất, vách ngăn bằng phên nứa, mái lợp ngói với diện tích 25 m2; nhà bếp; giếng nước, nhà bia, khu vườn hoa cây cảnh, khu nhà lưu niệm và khu lăng mộ với tổng diện tích rộng 1.650 m2. Khu lăng mộ Nguyễn Đức Cảnh được thiết kế rất đặc biệt được xây nổi lên trên, phần mộ ở phía dưới tầng nổi, tháng 11/2007 hài cốt của đồng chí được đưa về an nghỉ tại đây. Khu nhà lưu niệm hiện trưng bày nhiều tư liệu lịch sử quý báu như: các bài báo của thực dân Pháp viết sau khi đồng chí Nguyễn Đức Cảnh bị xử kín; những công trình nghiên cứu về thân thế và sự nghiệp của đồng chí; hình ảnh khu pháp trường ở Hải Phòng xưa và nay; những văn bản pháp lý của Trung ương và của tỉnh về quá trình tìm hài cốt của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh về an táng tại quê nhà…
Khu lưu niệm đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là di tích lịch sử cấp quốc gia, không chỉ là nơi tưởng nhớ về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của đồng chí mà còn góp phần không nhỏ giáo dục thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về những đóng góp lớn lao của các chiến sĩ cách mạng trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc./.
TTXTDLHY
