.jpg)
Nhà bác học Lê Quý Đôn (1726-1784) tên lúc nhỏ là Lê Danh Phương, là con trai tiến sĩ Lê Trọng Thứ. Ông sinh ra trong một gia đình khoa bảng tại thôn Phú Hiếu, làng Diên Hà, huyện Diên Hà, trấn Sơn Nam Hạ; nay là thôn Đồng Phú thuộc xã Lê Quý Đôn, tỉnh Hưng Yên. Từ nhỏ ông đã thể hiện trí thông minh xuất chúng, học được hầu hết các bộ sách Nho học và thi đỗ các kỳ thi Hương, Hội, Đình. Khi làm quan, ông là một vị quan thanh liêm, cương trực, phục vụ cả triều Lê và phủ chúa Trịnh, giữ nhiều chức vụ quan trọng như Tổng tài Quốc sử quán và từng làm Phó sứ sang nhà Thanh (Trung Quốc). Với tư tưởng “Phi nông bất ổn, phi công bất phú, phi thương bất hoạt, phi trí bất hưng”, ông đã để lại một khối lượng tác phẩm khổng lồ (khoảng 40 bộ) nghiên cứu các lĩnh vực về lịch sử, địa lý, thi ca, triết học, ngôn ngữ, thiên văn... nổi tiếng như Đại Việt thông sử, Phủ biên tạp lục, Thư kinh diễn nghĩa, Vân đài loại ngữ... Các tác phẩm bao quát hầu hết tri thức đương đại, là kho tàng quý của nền học thuật nước nhà, thể hiện sự hiểu biết sâu rộng và tinh thần tự tôn dân tộc.
Khu lưu niệm nhà bác học Lê Quý Đôn được công nhận là Khu di tích lịch sử văn hóa quốc gia theo Quyết định số 235 VH/QĐ ngày 12/12/1986 của Bộ Văn hóa Thông tin. Khu lưu niệm được quy hoạch với tổng diện tích 9,7 ha và được phân chia thành các khu chính gồm: Khu lưu niệm được xây dựng mới nằm ở phía Đông khu đất quy hoạch, khu di tích cổ nằm ở phía Tây khu đất quy hoạch và khu dịch vụ công cộng. Ba công trình chính của khu lưu niệm là: Từ đường danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn, lăng mộ cụ Lê Trọng Thứ (thân phụ của Lê Quý Đôn) và hồ Lê Quý.
Từ đường được thiết kế xây dựng theo hệ tam cung (cung tiền, cung trung và cung hậu) bao gồm tòa bái đường năm gian, tòa trung đường và hậu cung mỗi tòa ba gian. Trong từ đường còn lưu giữ nhiều hoành phi, câu đối, ngai thờ từ thế kỷ XVIII và nhiều bút tích các nhà lãnh đạo Đảng, nhà nước tới thăm viếng như Tổng Bí thư Đỗ Mười, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, đồng chí Bùi Sỹ Tiếu, nhà thơ Tố Hữu... Ngoài ra, khu lưu niệm còn có thư viện để lưu trữ những cuốn sách mà nhà bác học Lê Quý Đôn để lại, đặc biệt là những cuốn sách hiếm về địa lý, văn học... Khu lưu niệm thường mở cửa thư viện vào những ngày thứ năm, thứ bảy và chủ nhật hàng tuần để học sinh của địa phương đến đọc sách.
Khu lưu niệm nhà bác học Lê Quý Đôn được xây dựng nhằm bảo tồn những di sản mà ông để lại, đồng thời tôn vinh công lao to lớn của nhà bác học đối với quê hương đất nước, góp phần giáo dục các lớp thế hệ trẻ tìm hiểu truyền thống lịch sử, khơi dậy tình yêu quê hương, phấn đấu học tập. Đây cũng là một điểm đến du lịch hấp dẫn, thu hút du khách thập phương đến tham quan, du lịch./.
TTXTDL
