Đền thờ tướng quân Phạm Ngũ Lão (1255 – 1320) , nguyên quán tại làng Phù Ủng, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, tỉnh Đông (nay thuộc xã Phạm Ngũ Lão, tỉnh Hưng Yên). Là một danh tướng văn võ song toàn, được Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn hết sức tin cậy, rèn luyện, tiến cử với triều đình và trở thành vị tướng phò tá 3 đời vua nhà Trần. Do lập được nhiều chiến công trong hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông (1285 và 1288), tham gia đánh thắng giặc cướp phía Nam và phía Tây của đất nước mà Phạm Ngũ Lão được thăng dần quan tước, lên đến chức Khâm sai tiết chế, Điện Súy tướng quân. Đối với vùng đất Long Hưng (tỉnh Thái Bình trước đây) thủa đó là địa bàn ông được giao nhiệm vụ xây dựng căn cứ huấn luyện thủy quân, ông đã xây dựng hệ thống các căn cứ tại sông Hóa, sông Diêm Hộ, sông Hồng nhằm bảo vệ hành cung Long Hưng và hệ thống lăng tẩm các vị vua triều Trần tại huyện Hưng Nhân. Tại những nơi ông đóng quân, sau đều được nhân dân xây đền thờ ông như đền Hét, đền Tam Hòa...
Tại căn cứ đền Hét vào ngày mùng 8 tháng Giêng năm Mậu Tý - 1288, thủy quân nhà Trần đã xuất phát đánh quân Nguyên trên cửa Đại Bàng (cửa sông Thái Bình ngày nay), bắt được hơn 300 thuyền của giặc, tạo bước ngoặt cho kế hoạch phản công mùa hạ năm 1288, đánh đuổi toàn bộ giặc Nguyên ra khỏi bờ cõi nước ta, trong cuộc kháng chiến lần thứ ba.
Đền Hét tọa lạc tại nơi cửa biển, trong lịch sử xây dựng từng bị nhiều lần bão to làm đổ. Năm Giáp Thân 2004 dân làng tu sửa tôn tạo có quy mô kiểu dáng bảo tồn như hiện nay. Tại đây, còn lưu giữ 7 sắc phong thời Lê - Nguyễn, 1 thần tích chữ Hán, nhiều đồ tế khí, câu đối, cặp song mã và bia đá cổ. Ngôi đền được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia theo quyết định số 2015/VHQĐ ngày 16/12/1993.
Trò chơi vật cầu. Ảnh: Nguyễn Phục Anh
Hàng năm, lễ hội truyền thống của đền được tổ chức vào ngày mùng 8 tháng Giêng nhằm tôn vinh, tưởng niệm Đức Điện Súy tướng quân Phạm Ngũ Lão, Đức Đông Hải Đại Vương, tiến sỹ Hoàng Giáp Nguyễn Phục, Đức Mẫu Liễu Hạnh và các anh hùng liệt sỹ từ xưa tới nay đã hy sinh vì nền độc lập dân tộc. Trong lễ hội, ngoài phần tế lễ, rước, dâng hương, còn tổ chức biểu diễn văn nghệ, thi đấu vật, kéo co, đua thuyền… Ðặc biệt, môn vật cầu và vật đô do chính tướng quân Phạm Ngũ Lão sáng tạo ra để rèn luyện sức khỏe cho binh sĩ khi đóng quân tại nơi này, thể hiện tinh thần thượng võ dân tộc vẫn được nhân dân địa phương lưu truyền đến ngày hôm nay./.
Bài: TTXTDLHY
Ảnh: Sưu tầm
