Chùa có tên chữ là Bản Tịnh tự, không chỉ là nơi thờ Phật mà còn phụng thờ Thiền sư Từ Đạo Hạnh và nhà vua Lý Thần Tông. Chùa được xây dựng vào thời Lý khoảng từ năm 1128 đến năm 1138.
Chùa quay về hướng nam, bao quanh là các cây cổ thụ tươi tốt, phía trước có hồ nước trong xanh, cây cầu đá xanh bắc ngang qua ao tạo nên một cảnh quan không gian xanh mát. Tam quan chùa có ba cửa vòm cuốn, được thiết kế, cách điệu có các hình tứ linh, long, ly, quy, phượng mang đậm dấu ấn nghệ thuật cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Đi qua tam quan sẽ hiện ra trước mắt du khách đó là khoảng sân rất rộng, thoáng đãng, nhìn xa xa là ngôi chùa uy nghi, cổ kính.
Chùa Ông mang kiến trúc kiểu chữ tam gồm: Tiền đường, Thiêu hương và Thượng điện. Tiền đường 07 gian, được làm bằng gỗ lim vững chắc, kết cấu vì kiểu chồng rường bào trơn đóng bén. Thiêu hương 07 gian, kiến trúc thượng rường hạ kẻ.
Thượng điện kiến trúc vì kèo đơn giản. Bên trong đặt gian thờ nhà vua và thiền sư Từ Đạo Hạnh ngồi trong khám sơn son thếp vàng. Tượng ngồi trong tư thế tọa thiền, mắt mở, mặc áo phật, chân trái để lộ, hai tay đặt hờ để trên đùi, đầu đội mũ Pháp sư trong tướng đạo mạo oai vệ. Sau Thượng điện còn có gác chuông làm kiểu chồng diêm hai tầng tám mái, bên trong treo quả đại hồng chuông đồng đúc thời Lê. Hiện chùa còn lưu giữ được nhiều hiện vật quý như: gạch cổ thời Mạc(TK XVI), 2 tấm bia đá 1703 và 1749, chuông đồng, đại tự, thần tích thời nguyễn, tượng thờ, ngựa thờ…
Với những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể vô cùng đặc sắc, Chùa Ông - Bình Lương được xếp hạng là di tích “kiến trúc nghệ thuật” cấp Quốc gia năm 2001.
Ngày 03/6/2025, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ký Quyết định số 1662/QĐ-BVHTTDL, chính thức đưa Lễ hội truyền thống chùa Ông, xã Tân Quang, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên (nay thuộc xã Như Quỳnh, tỉnh Hưng Yên) vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Lễ hội được tổ chức trong 3 ngày từ ngày mùng 7 - 9/3 âm lịch. Trong lễ hội còn bảo lưu được nhiều nghi lễ truyền thống như: Lễ rước vua Lý Thần Tông, lễ phất cờ, tế lễ cùng nhiều trò chơi dân gian đặc sắc luôn thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương.
TT XTDLHY
