Phong cảnh ruộng bậc thang Y Tý - Lào Cai. Ảnh: Thế Phi/TITC
Thời gian qua, du lịch nông nghiệp, nông thôn ghi nhận sự phát triển nhất định, mang lại sắc thái mới, sức sống mới ở khu vực nông thôn. Tiềm năng để phát triển loại hình du lịch nông nghiệp, nông thôn ở nước ta rất phong phú và đa dạng, trải dài từ vùng miền núi phía Bắc đến đồng bằng sông Hồng, khu vực miền Trung, Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long…
Nhiều mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đã phát huy hiệu quả, thu hút sự quan tâm của du khách. Nhiều bà con dân tộc thiểu số ở các bản làng xa xôi, hẻo lánh trở nên tự tin, năng động hơn nhờ làm du lịch. Nhiều cộng đồng làng quê hồi sinh, giảm thiểu các tệ nạn xã hội, cuộc sống văn minh hơn nhờ làm du lịch. Nông, lâm, thủy sản, ngành nghề truyền thống, sản phẩm OCOP trở thành đặc sản địa phương và tăng thêm giá trị cũng nhờ vào du lịch.
Những cánh đồng lúa, ruộng bậc thang, vườn cây, sông suối, ao hồ, làng chài, rừng dừa nước… đều được nối kết thành điểm đến đặc sắc trên hành trình trải nghiệm. Tri thức, văn hoá bản địa, ẩm thực dân gian, nghi lễ truyền thống,… được đánh thức nhờ vào du lịch.
Giá trị của du lịch nông nghiệp, nông thôn không chỉ mang lại thu nhập cho người dân, lợi ích kinh tế cho địa phương, mà còn tạo ra những giá trị vô hình khác. Đó là định vị hình ảnh nền nông nghiệp sinh thái bốn mùa hoa trái, thông qua đó có thể tiếp thị, quảng bá nông sản ngay tại nông trại, ruộng vườn. Đó là giới thiệu, quảng bá hình ảnh nông thôn Việt Nam giàu bản sắc văn hoá. Đó là nông dân Việt Nam đôn hậu, hiền hòa, mến khách, không chỉ biết sản xuất mà còn biết làm kinh tế dịch vụ. Đó là tăng tính cấu kết cộng đồng, cùng nhau xây dựng nông thôn xanh, sạch, đẹp, cùng nhau giữ gìn hồn quê. Đó là khơi gợi tình yêu với nông nghiệp, với thiên nhiên, với người nông dân. Đó là tư duy tích hợp đa giá trị trong không gian kinh tế nông thôn, hướng đến những làng quê đáng sống, đáng quay về, đáng để đi du lịch.
Tuy nhiên, du lịch nông nghiệp, nông thôn vẫn còn những khó khăn, hạn chế. Không ít mô hình còn mang tính tự phát, sao chép lẫn nhau, thiếu khác biệt, thiếu gắn kết, chưa quan tâm chia sẻ lợi ích với cộng đồng. Hoạt động xúc tiến quảng bá chưa được quan tâm đúng mức...
Phát triển du lịch cộng đồng ở Bình Liêu, Quảng Ninh. Ảnh: Thế Phi/TITC
Để khai thác những tiềm năng về nông nghiệp, nông thôn cho phát triển du lịch, Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030 do Thủ tướng phê duyệt năm 2020 đã đặt ra nhiệm vụ, giải pháp về đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp và nông thôn, du lịch sinh thái. Trong đó, Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chủ trì, phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch lồng ghép các nội dung phát triển du lịch vào Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới; xây dựng các sản phẩm nông nghiệp, các mô hình phát triển nông nghiệp sạch, nông nghiệp công nghệ cao gắn với phát triển du lịch; phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Bộ Tài nguyên và Môi trường nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng tại các vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên.
Gần đây nhất, Chương trình hành động phát triển du lịch giai đoạn 2021-2025 được ban hành theo Quyết định số 2292/QĐ-BVHTTDL ngày 13/8/2021 của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng nêu rõ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn triển khai hiệu quả Chương trình phối hợp xây dựng đời sống văn hóa, phát triển du lịch nông thôn, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 đã được ký kết giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Tăng cường xây dựng các mô hình phát triển nông nghiệp sạch gắn với phát triển du lịch, mô hình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) gắn với phát triển du lịch, xây dựng điểm giới thiệu sản phẩm nông nghiệp phục vụ khách du lịch. Xây dựng cơ chế chính sách phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng tại các vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên. Xây dựng quy định, hướng dẫn cụ thể về cho thuê môi trường rừng phục vụ phát triển du lịch.
Đồng thời, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng sẽ phối hợp với Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương hướng dẫn phát triển du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp, nông thôn; du lịch làng nghề.
Theo ý kiến của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan tại Hội nghị toàn quốc về du lịch năm 2023 vừa qua, đây là thời điểm quan trọng để thay đổi tư duy về tầm quan trọng và giá trị tích hợp của du lịch nông nghiệp, nông thôn, một phân ngành của kinh tế du lịch.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan. Ảnh VGP/Nhật Bắc
Tư duy phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn cần phải theo hướng “đa dạng trong thống nhất” - đa dạng về sản phẩm, điểm đến, gắn với đặc trưng vùng miền, nhưng thống nhất về chiến lược kết nối và hỗ trợ, về cách thức tổ chức, tính kết nối.
Cần chuẩn hoá các điều kiện xếp hạng, phân bổ nguồn lực, tăng cường vai trò tư vấn, huấn luyện, đào tạo các chủ thể kinh doanh du lịch nông nghiệp, nông thôn của cơ quan chuyên môn và các chuyên gia quan tâm đến du lịch nông nghiệp, nông thôn. Cần đưa loại hình du lịch này trở thành môn học, ngành học trong các trường chuyên ngành về du lịch và nông nghiệp - nông thôn.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng đề nghị cần đưa quy hoạch du lịch nông nghiệp, nông thôn trong tổng thể Quy hoạch hệ thống du lịch quốc gia. Quy hoạch du lịch nông nghiệp, nông thôn cần dựa trên tài nguyên nông nghiệp, nông thôn, giá trị cảnh quan, các giá trị văn hóa phi vật thể như lễ hội, nghệ thuật trình diễn dân gian, phong tục tập quán, nghề thủ công, văn hóa các dân tộc… Đây là tiền đề rất quan trọng để tổ chức bài bản loại hình du lịch giàu tiềm năng này.
Phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn theo hướng bền vững, bao trùm và đa giá trị. Sử dụng hiệu quả và phát huy các giá trị truyền thống, tập quán sản xuất, canh tác, các hoạt động nông nghiệp và môi trường sinh thái đặc trưng, gắn với chuyển đổi số. Trong đó, đẩy mạnh phát triển sản phẩm du lịch đặc sắc, khác biệt, có tính trải nghiệm và giá trị gia tăng cao. Tạo không gian đổi mới, sáng tạo, hình thành sản phẩm mới, xanh và bền, gắn với xu hướng tìm về thiên nhiên, tăng tính trải nghiệm, trách nhiệm cho du khách. Phát triển hài hòa, lấy cộng đồng làm trung tâm, là cơ sở phát triển sản phẩm du lịch.
Tăng cường sự kết nối trong du lịch nông nghiệp, nông thôn, hình thành các tour, tuyến chất lượng, đa dạng và hấp dẫn. Đẩy mạnh hỗ trợ các cộng đồng nông thôn làm du lịch nông nghiệp, nông thôn, thông qua các doanh nghiệp du lịch, lữ hành. Hình thành các “điểm đến vệ tinh” với các trung tâm du lịch lớn, nhằm giới thiệu, lan tỏa những điểm đến ở nông thôn, đặc biệt là đối với khách du lịch quốc tế.
Bên cạnh đó, cần thay đổi cách thức quảng bá, giới thiệu du lịch nông nghiệp, nông thôn ở cả tầm quốc gia và địa phương. Thúc đẩy chương trình quốc gia về xúc tiến du lịch nông nghiệp, nông thôn. Hoạt động giới thiệu, xúc tiến, quảng bá loại hình du lịch này cũng cần trở thành một điểm nhấn, một thông điệp mới mẻ, một sự kiện ở tầm quốc gia. Mỗi điểm đến du lịch nông nghiệp, nông thôn cần có một câu chuyện cảm xúc - không chỉ giúp quảng bá, giới thiệu đến du khách, mà còn tạo động lực khơi dậy sự đoàn kết, hỗ trợ của cộng đồng trong làm du lịch.
Đồng thời, tháo gỡ các khó khăn về cơ chế, chính sách, để du lịch nông nghiệp, nông thôn phát triển, đặc biệt là chính sách đất đai, thu hút đầu tư vào du lịch. Bên cạnh đó, sự đa dạng và đặc thù của du lịch nông nghiệp, nông thôn yêu cầu mỗi địa phương cần có chính sách hỗ trợ cụ thể, dựa trên điều kiện của từng địa phương. Các chính sách hỗ trợ về phát triển hạ tầng, hỗ trợ sản xuất, văn hóa, môi trường,… cần được xem xét, lồng ghép phù hợp. Các địa phương quan tâm, tạo điều kiện bằng các nghị quyết, đề án, kế hoạch để phát triển loại hình du lịch còn nhiều tiềm năng này.
Theo: Trung tâm Thông tin du lịch - Tổng cục Du lịch Việt Nam
