Chùa có tên chữ là Bản Tịnh tự, không chỉ là nơi thờ Phật mà còn phụng thờ Thiền sư Từ Đạo Hạnh và nhà vua Lý Thần Tông. Chùa được xây dựng vào thời Lý khoảng từ năm 1128 đến năm 1138.
Chùa quay về hướng nam, bao quanh là các cây cổ thụ tươi tốt, phía trước có hồ nước trong xanh, cây cầu đá xanh bắc ngang qua ao tạo nên một cảnh quan không gian xanh mát. Tam quan chùa có ba cửa vòm cuốn, được thiết kế, cách điệu có các hình tứ linh, long, ly, quy, phượng mang đậm dấu ấn nghệ thuật cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Đi qua tam quan sẽ hiện ra trước mắt du khách đó là khoảng sân rất rộng, thoáng đãng, nhìn xa xa là ngôi chùa uy nghi, cổ kính.
Chùa Ông mang kiến trúc kiểu chữ tam gồm: Tiền đường, Trung đường và Hậu cung. Trải qua nhiều lần trùng tu đến năm 1938 chùa được trùng tu, tôn tạo kết cấu các vì theo kiểu chồng rường bào trơn có điểm hoa văn. Tòa trung đường thông với toà tiền đường có kiến trúc kiểu thượng rường hạ kẻ là nơi thờ Phật, thờ Đức Thánh và thờ Đức ông Thánh hiền.
Tòa hậu cung có cửa ngăn cách với tòa tiền đường và trung từ. Bên trong đặt gian thờ nhà vua và thiền sư Từ Đạo Hạnh ngồi trong khám sơn son thếp vàng. Tượng ngồi trong tư thế tọa thiền, mắt mở, mặc áo phật, chân trái để lộ, hai tay đặt hờ để trên đùi, đầu đội mũ Pháp sư trong tướng đạo mạo oai vệ. Sau gian hậu cung có gác chuông làm kiểu chồng diêm hai tầng tám mái, bên trong treo quả đại hồng chuông đồng đúc thời Lê. Hiện chùa còn lưu giữ được nhiều hiện vật quý như: gạch cổ thời Mạc, chuông đồng, đại tự, thần tích thời nguyễn, tượng thờ, ngựa thờ…
Với những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể vô cùng đặc sắc, Chùa Ông - Bình Lương được xếp hạng là di tích “kiến trúc nghệ thuật” cấp Quốc gia năm 2001.
Hàng năm vào mùa xuân, lễ hội chùa lại tưng bừng diễn ra từ ngày mồng 07 đến ngày 09 tháng 03 âm lịch, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan trẩy hội.
TT XTDLHY
