Theo các bậc cao niên thôn Cao: vào khoảng thế kỷ 18, bà Đào Thị Khương, người con gái tài sắc của làng xa xứ lấy chồng đã học được nghề làm hương xạ. Sau này, bà truyền nghề lại cho dân làng, từ đó các thế hệ người dân thôn Cao tiếp nối nghề cổ truyền, đến nay cũng phải gần 300 năm. Để tưởng nhớ tới công ơn của bà, nhân dân thôn Cao lấy ngày 22/8 âm lịch làm ngày giỗ Tổ nghề, dân làng tề tựu tại nhà thờ để thắp nén hương tưởng nhớ đến bậc tiền nhân đã có công lao mang lại ấm no, hạnh phúc cho dân làng.
Dù đã trải qua nhiều năm làm nghề, nhưng người dân làng hương xạ vẫn lưu giữ được những bí quyết truyền thống, đảm bảo cho chất lượng hương ngày càng tốt, tạo nên hương thơm đặc trưng. Tiếp nối thế hệ cha truyền con nối, mỗi dòng họ hay mỗi gia đình làm hương ở đây lại có một bài thuốc thảo mộc riêng như: quế chi, hoàng đàn, hồi, lá hương, đinh hương, cam thảo..., làm nên mùi hương đặc trưng riêng, tạo nên “hồn cốt” của mỗi thương hiệu. Góp phần giữ gìn, lưu truyền những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Để làng nghề tồn tại và phát triển, đòi hỏi các quy trình sản xuất hương ở thôn Cao được thực hiện rất tinh tế, tỉ mỉ, chi tiết trong từng công đoạn: pha chế, se hương, nhúng hương, phơi và đảo hương, đóng gói. Nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng, người dân nơi đây không ngừng cải tiến mẫu mã, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, quảng bá sản phẩm rộng rãi. Vì thế, hương ở đây có hình thức đẹp, nhiều mẫu mã như: hương vòng, hương nén, hương sào... có mùi thanh tao nhẹ nhàng, cháy rất đều lại đậu tàn nên được ưa chuộng, xuất đi các tỉnh và một số nước.
Đặt chân tới đây, du khách không chỉ tìm hiểu về nghề làm hương truyền thống bao đời mà còn được đắm mình trong màu sắc của những “bó hoa” hương bung tỏa, tận hưởng hương thơm thoang thoảng hay check in giữa khung cảnh làng quê thanh bình và yên ả. Được khám phá, trải nghiệm nhiều hoạt động hấp dẫn từ quy trình sản xuất, những thao tác tưởng chừng như đơn giản nhưng đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ và có kinh nghiệm.
Nguyễn Huệ - TTXTDL