.JPG)
Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724 -1791), người làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay là thôn Liêu Xá, xã Nguyễn Văn Linh, tỉnh Hưng Yên). Lê Hữu Trác xuất thân từ một gia đình truyền thống khoa bảng, nhiều người học giỏi, đỗ cao, làm quan to dưới thời Hậu Lê; ông là con út trong gia đình có bảy người con của tiến sĩ Lê Hữu Mưu và bà Bùi Thị Thường. Ông tự đặt cho mình là Hải Thượng Lãn Ông, và không màng danh lợi, vinh hoa phú quý. Ông trở thành một thầy thuốc, một danh y nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam. Cuộc đời Hải Thượng Lãn Ông là một dẫn chứng hùng hồn về y đức mà không cần cao giọng giảng giải, thuyết lý nhiều. Ông là người đặt nền móng xây dựng y thuật, một ngôi sao sáng trong làng Y học cổ truyền Việt Nam, người đã để lại cho hậu thế một kho tàng kinh nghiệm về YHCT, không những về y lý mà cả thực tiễn hành nghề. Suốt 40 năm trong nghề y, ông đã đem hết tâm tư của mình vào việc chữa bệnh phục vụ nhân dân, nêu cao đạo đức nhân thuật, tận tụy, cần cù nghiên cứu, biên soạn, giảng dạy và đúc kết kinh nghiệm, xây dựng truyền thống y học nước nhà. Người còn là một nhà bác học tài năng, một nhà thơ lỗi lạc của thế kỷ 18, một nhà văn hóa với tư tưởng nhân văn lớn. Trong suốt cuộc đời làm thuốc của mình, ông đã để lại cho đời một bộ sách đồ sộ quý giá là bộ “Hải thượng Lãn ông Y tông tâm lĩnh” gồm 28 tập, 66 quyển. Đây không chỉ là một công trình mang tính học thuật, giúp chuẩn hóa y học cổ truyền Việt Nam, mà còn là một tài liệu tham khảo vô giá về phương pháp chữa bệnh và phòng bệnh.

Ngoài những cống hiến lớn lao trong y học, Lê Hữu Trác có đóng góp quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc. Ông đã viết nhiều tác phẩm về văn hóa, xã hội và lịch sử. “Thượng kinh ký sự”, không chỉ là cuốn nhật ký ghi lại cuộc hành trình của ông từ Hương Sơn ra Thăng Long chữa bệnh cho hoàng gia mà còn là bức tranh sống động về xã hội, con người và văn hóa thời bấy giờ. Tác phẩm này đã góp phần mô tả những giá trị văn hóa, lịch sử của Việt Nam trong giai đoạn cuối thời Lê-Trịnh.
Năm 1791, ông qua đời tại Nghệ Tĩnh, “ngôi sao sáng trên bầu trời y học” khuất bóng nhưng gương sáng của ông còn mãi giữa trời.
Những giá trị mà ông để lại không chỉ giới hạn trong biên giới Việt Nam mà còn có ý nghĩa toàn cầu, do vậy UNESCO vinh danh Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác là Danh nhân văn hóa thế giới. Việc UNESCO vinh danh ông là một sự ghi nhận xứng đáng cho những đóng góp vượt bậc của ông trong cả lĩnh vực y học và văn hóa. Đây không chỉ là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam mà còn là sự công nhận của cộng đồng quốc tế đối với một con người đã cống hiến trọn đời cho sự phát triển của y học, văn hóa và nhân loại.
Khu di tích thờ Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác xây dựng vào thế kỷ XVII, trên nền đất của dòng họ Lê Hữu gồm 18 hạng mục công trình lớn nhỏ. Nhà thờ Đại danh y Lê Hữu Trác được trùng tu vào năm 2007 với kết cấu chữ Đinh. Đây không chỉ là nơi thờ tự mà còn là nơi trưng bày giới thiệu về thân thế sự nghiệp cũng như nhiều tác phẩm y thuật tiêu biểu của ông.

Năm 1990, khu di tích lưu niệm Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông được xếp hạng cấp Quốc gia. Hàng năm cứ vào rằm tháng giêng, nhân dân cùng những người hành nghề Đông y và các thầy thuốc lại tề tựu về đây để tưởng nhớ và tôn vinh y đức lớn lao của Lê Hữu Trác.
Nơi đây đã trở thành điểm đến tâm linh của nhiều du khách thập phương đã đến du xuân đầu năm và thắp hương nguyện cầu cho một năm mới sức khoẻ dồi dào, may mắn, thành công trong cuộc sống. Điều làm nên sức hấp dẫn không chỉ bởi cảnh quan mà đây còn là nơi để hậu thế nhìn lại cùng học tập về đạo đức cũng như y thuật của bậc đại danh y.
Nhà thờ Đại tôn Lê Hữu
Nhà thờ Đại tôn họ Lê Hữu được xây dựng thời Hậu Lê và được trùng tu lại nhiều lần vào thời Nguyễn. Nhà thờ được xây dựng kiểu chữ đinh, gồm 5 gian tiền tế và 3 gian hậu cung. Phần lớn các cấu kiện kiến trúc gỗ của nhà thờ đã được thay thế, sửa chữa. Tại đây còn lưu giữ khá nhiều hiện vật quý như bia ký, đại tự, câu đối cổ… với nội dung ca ngợi dòng họ Lê Hữu có nhiều người hiển đạt.
Nhà thờ Đại tôn họ Lê Hữu là nơi thờ tự những vị làm rạng danh dòng họ, cũng là nơi để hàng năm con cháu xa gần về tưởng nhớ tới công lao của tổ tông dòng họ.
Tiến sỹ môn
Xưa kia, nơi đây là nhà thờ cụ Lê Hữu Mưu, cụ thân sinh ra đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác. Khi cụ mất con cháu đã lập nhà thờ tại đây.
Nhà tiến sỹ môn ngày nay được xây dựng theo kiểu chữ nhị, gồm 3 gian bái đường và 3 gian hậu cung. Các cấu kiện kiến trúc phần lớn mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn. Tại hậu cung đặt 3 ngai thờ Lê Hữu Mưu, Lê Hữu Kiển, Lê Hữu Dụ. Tại đây còn lưu giữ được nhiều di vật, cổ vật quý như hệ thống bia ký cùng nhiều câu đối đại tự, một số đạo sắc phong thời Nguyễn.
Nhà thờ Hoàng Giáp Lê Hữu Danh – ông nội Lê Hữu Trác
Ông là người khai khoa của dòng họ, năm 1670 thi đỗ Hoàng Giáp, được phong Bá tước. Ông là người rộng rãi nhân từ, không cạnh tranh với ai, được khen là phật sống. Có 10 người con trong đó 3 ông đỗ tiến sỹ: Lê Hữu Hỷ, Lê Hữu Mưu, Lê Hữu Kiều.
Năm 1726, con trai là Lê Hữu Mưu đã xây dựng Từ Vũ để thờ. Tại đây còn lưu giữ một tấm bia đá dựng năm 1755.
Bên cạnh đó, tại khu di tích còn có Miếu thờ Lê Hữu Hỷ( bác ruột Lê Hữu Trác); Từ Vũ Quận Công Lê Hữu Kiều; Khu mộ tổ họ Lê Hữu…
Quần thể di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác là nơi tham quan hấp dẫn, nơi sinh hoạt văn hoá tâm linh, nơi giáo dục truyền thống “ Uống nước nhớ nguồn” tốt đẹp của dân tộc.